Παρακάτω φαίνεται η εξέλιξη του εργατικού κόστους στην Ευρώπη με βάση το έτος 1995. Τα παρακάτω 3 διαγράμματα προέρχονται από το RMF Research on Money and Finance από τους καθηγητές C.Lapavitsas, Kaltenbrunner, Lindo, Michell, Painceira, Pires, Stenfors, Teles[1], το οποίο προτείνουμε να διαβάσετε, διότι αναλύει με εξαιρετικό τρόπο την κατάσταση σε ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης σήμερα.
Όπως είναι φανερό η Γερμανία άσκησε αφόρητη πίεση στους εργάτες της με αποτέλεσμα το εικονικό εργατικό κόστος να παραμείνει σταθερό τα τελευταία 15 χρόνια. Όπως είναι αναμενόμενο, η παραγωγικότητα δεν μεγάλωσε όσο στις άλλες χώρες, (οι άνθρωποι παρακινούνται καλύτερα με καρότα από ότι με μαστίγια), αλλά η συμπίεση του κόστους επέτρεψε στη Γερμανία να έχει πλεόνασμα, ενώ οι πολλές άλλες χώρες έλλειμμα.
Ονομαστικό εικονικό nominal Εργατικό κόστος στην Ευρώπη (1995 = 100)
Πραγματικό Real Compensation Εργατικό κόστος στην Ευρώπη (1995 = 100)
Labour Productivity
Θα επανέρθουμε στα παραπάνω, αφού αναφέρουμε το γνωστό πρόβλημα του φυλακισμένου[2]
«Πόσο κοστίζει ο εγωισμός; Γιατί εμείς οι άνθρωποι αργά ή γρήγορα πρέπει να μάθουμε να συνεργαζόμαστε; Ένα μαθηματικό παίγνιο μπορεί να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα; Και πως σε όλα αυτά εμπλέκονται η οικονομία, το δίκαιο, η πολιτική επιστήμη και η βιολογία;
Καλιφόρνια 1950. Ο ψυχρός πόλεμος στα φόρτε του. Δύο Αμερικανοί μαθηματικοί, ο Merrill Meeks Flood και ο Melvin Dresher εργάζονται στο ερευνητικό κέντρο που τροφοδοτεί με μελέτες τις Αμερικανικές Ένοπλες δυνάμεις, τη RAND Corporation. Το ερευνητικό κέντρο ήθελε μελέτες στην θεωρία των παιγνίων με σκοπό την χρησιμοποίησή τους σε ενδεχόμενο πυρηνικό πόλεμο. Κατά την διάρκεια των ερευνών τους οι Flood και Dresher ανακαλύπτουν ένα απλό μαθηματικό μοντέλο σε μορφή παιγνίου, στο οποίο οι δύο παίκτες μπορούν είτε να συνεργαστούν μεταξύ τους είτε να προδώσουν ο ένας τον άλλον. Τον ίδιο χρόνο, ο μαθηματικός Albert William Tucker (1905-1995), καθηγητής του νομπελίστα John Nash (1928- ) στο Princeton, απευθυνόμενος σε ψυχολόγους στο πανεπιστήμιο του Stanford, χρησιμοποιεί ένα παράδειγμα με φυλακισμένους και ποινές με σκοπό να κάνει πιο κατανοητό στο κοινό το παίγνιο των Flood και Dresher. Από την διάλεξη του Tucker και έπειτα το παίγνιο ονομάζεται "Δίλημμα του Φυλακισμένου" και αποτελεί το πιο διάσημο πρόβλημα της θεωρίας των παιγνίων.
Το δίλημμα έχει ως εξής: Δύο άνθρωποι (εμείς θα τους αποκαλούμε Α και Β) είναι ύποπτοι για την τέλεση ενός εγκλήματος. Όμως η αστυνομία δεν έχει επαρκή στοιχεία για την ενοχή τους. Ο ανακριτής καλεί τον Α στο γραφείο του και του λέει τα εξής: Αν επιρρίψει την ευθύνη στον Β και ο Β δεν μιλήσει θα αφεθεί ελεύθερος ενώ ο Β θα κάνει 10 χρόνια φυλακή. Αν όμως και ο Β επιρρίψει την ευθύνη στον Α και οι δύο θα φυλακιστούν για 4 χρόνια. Αν δεν μιλήσει και τον καρφώσει ο Β, οι όροι αντιστρέφονται. Ο Β θα αφεθεί ελεύθερος και ο Α θα μείνει στη φυλακή για 10 χρόνια. Αν όμως και οι δύο δεν ομολογήσουν θα φυλακιστούν μόνο για ένα χρόνο, λόγω έλλειψης στοιχείων. Την ίδια συζήτηση κάνει και με τον Παίκτη Β. Ο Α και ο Β δεν συναντιούνται και δεν επικοινωνούν μεταξύ τους.
Καλιφόρνια 1950. Ο ψυχρός πόλεμος στα φόρτε του. Δύο Αμερικανοί μαθηματικοί, ο Merrill Meeks Flood και ο Melvin Dresher εργάζονται στο ερευνητικό κέντρο που τροφοδοτεί με μελέτες τις Αμερικανικές Ένοπλες δυνάμεις, τη RAND Corporation. Το ερευνητικό κέντρο ήθελε μελέτες στην θεωρία των παιγνίων με σκοπό την χρησιμοποίησή τους σε ενδεχόμενο πυρηνικό πόλεμο. Κατά την διάρκεια των ερευνών τους οι Flood και Dresher ανακαλύπτουν ένα απλό μαθηματικό μοντέλο σε μορφή παιγνίου, στο οποίο οι δύο παίκτες μπορούν είτε να συνεργαστούν μεταξύ τους είτε να προδώσουν ο ένας τον άλλον. Τον ίδιο χρόνο, ο μαθηματικός Albert William Tucker (1905-1995), καθηγητής του νομπελίστα John Nash (1928- ) στο Princeton, απευθυνόμενος σε ψυχολόγους στο πανεπιστήμιο του Stanford, χρησιμοποιεί ένα παράδειγμα με φυλακισμένους και ποινές με σκοπό να κάνει πιο κατανοητό στο κοινό το παίγνιο των Flood και Dresher. Από την διάλεξη του Tucker και έπειτα το παίγνιο ονομάζεται "Δίλημμα του Φυλακισμένου" και αποτελεί το πιο διάσημο πρόβλημα της θεωρίας των παιγνίων.
Το δίλημμα έχει ως εξής: Δύο άνθρωποι (εμείς θα τους αποκαλούμε Α και Β) είναι ύποπτοι για την τέλεση ενός εγκλήματος. Όμως η αστυνομία δεν έχει επαρκή στοιχεία για την ενοχή τους. Ο ανακριτής καλεί τον Α στο γραφείο του και του λέει τα εξής: Αν επιρρίψει την ευθύνη στον Β και ο Β δεν μιλήσει θα αφεθεί ελεύθερος ενώ ο Β θα κάνει 10 χρόνια φυλακή. Αν όμως και ο Β επιρρίψει την ευθύνη στον Α και οι δύο θα φυλακιστούν για 4 χρόνια. Αν δεν μιλήσει και τον καρφώσει ο Β, οι όροι αντιστρέφονται. Ο Β θα αφεθεί ελεύθερος και ο Α θα μείνει στη φυλακή για 10 χρόνια. Αν όμως και οι δύο δεν ομολογήσουν θα φυλακιστούν μόνο για ένα χρόνο, λόγω έλλειψης στοιχείων. Την ίδια συζήτηση κάνει και με τον Παίκτη Β. Ο Α και ο Β δεν συναντιούνται και δεν επικοινωνούν μεταξύ τους.
Ας έρθουμε λοιπόν στη θέση του Παίκτη Β. Σκέπτεται: "Αν ο Α με έχει καρφώσει, εμένα με συμφέρει να τον καρφώσω γιατί αν το κάνω θα φάω 4 χρόνια, ενώ αν δεν το κάνω θα κάτσω στην στενή 10 χρόνια. Αν δεν με έχει καρφώσει, πάλι με συμφέρει να τον καρφώσω γιατί θα αφεθώ ελεύθερος, ενώ αν δεν το κάνω θα κάτσω ένα χρόνο στη φυλακή. Άρα ό,τι και να κάνει ο Α εμένα με συμφέρει να τον καρφώσω".
Φωνάζει τον δεσμοφύλακα και του λέει ότι θα ομολογήσει και θα ρίξει την ευθύνη στον Α. Όμως και ο Α σκέφτεται με τον ίδιο τρόπο και τον καρφώνει. Συνεπώς και οι δύο φίλοι μας θα κάτσουν 4 χρόνια στη φυλακή.
Ήταν όμως λογική η επιλογή τους; Αν σκεφτούμε ότι και οι δύο σκέφτηκαν το συμφέρον τους, ναι. Και οι δύο έλπιζαν ότι ο άλλος δεν θα μιλούσε και θα αφήνονταν ελεύθεροι. Τα ήθελαν όλα για τον εαυτό τους. Να κερδίσουν όσο μπορούν περισσότερα ή έστω να υποστούν όσο το δυνατόν λιγότερη ζημιά. Να όμως που ο εγωισμός τους δεν έφερε το καλύτερο αποτέλεσμα και για τους δύο, δηλαδή να μην καρφώσει ο ένας τον άλλο και να τη γλιτώσουν φτηνά με ένα χρόνο φυλάκισης ο καθένας.
Το Δίλημμα του Φυλακισμένου έγινε ευρέως γνωστό στους επιστημονικούς κύκλους και απασχόλησε επιστήμονες από πολλούς και διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους. Οι οικονομολόγοι είδαν στα πρόσωπα των δύο φυλακισμένων τον homο economicus, τον άνθρωπο που συμπεριφέρεται έτσι ώστε να μεγιστοποιήσει το κέρδος και να ελαχιστοποιήσει το κόστος. Οι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με τα ηθικά διλήμματα των παικτών. Το δίλημμα του φυλακισμένου έχει εφαρμογές στο δίκαιο, την ψυχολογία, ακόμα και τη βιολογία. Πολύ εντυπωσιακό για ένα απλό μαθηματικό παίγνιο.
Ένας από τους επιστήμονες που εντυπωσιάστηκαν από το Δίλημμα του Φυλακισμένου στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ήταν ο Αμερικανός μαθηματικός και πολιτικός επιστήμονας Robert Axelrod. Ο Axelrod βρήκε στο Δίλημμα του Φυλακισμένου μία πιθανή απάντηση στο ερώτημα που τον απασχολούσε: υπό ποιες συνθήκες δύο θεμελιωδώς εγωιστικά όντα μπορούν να επιλέξουν να συνεργαστούν; Για να απαντήσει στο ερώτημα δημιούργησε το Επαναλαμβανόμενο Δίλημμα του Φυλακισμένου, όπου το παίγνιο δεν παίζεται μια φορά αλλά πολλές. Στο Επαναλαμβανόμενο Δίλημμα του Φυλακισμένου οι παίκτες έχουν τη δυνατότητα να μάθουν από τα λάθη τους και να επανορθώσουν, ανοίγοντας έτσι ένα παράθυρο στην αμοιβαία συνεργασία. Το 1979 καλεί τους σημαντικότερους θεωρητικούς των παιγνίων να υποβάλλουν στρατηγικές, υπό τη μορφή προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών, για να παίξουν το Επαναλαμβανόμενο Δίλημμα του Φυλακισμένου. Υποβάλλονται 14 στρατηγικές από ψυχολόγους, μαθηματικούς, κοινωνιολόγους και πολιτικούς επιστήμονες. O Axelrod βάζει τις διάφορες στρατηγικές να αναμετρηθούν μεταξύ τους. Νικητής του διαγωνισμού αναδεικνύεται ο Αμερικανοεβραίος μαθηματικός και ψυχολόγος Anatol Rapoport (1911- ) με τη στρατηγική Tit for Tat ή αλλιώς «μία Σου και μία μου». Η στρατηγική αυτή είναι πολύ απλή: Ο παίκτης ξεκινά συνεργαζόμενος με τον αντίπαλο και κατόπιν πράττει ότι έπραξε και ο αντίπαλος στον προηγούμενο γύρο. Συνεργάστηκε, θα συνεργαστεί. Πρόδωσε, θα τον προδώσει κι εκείνος στον επόμενο γύρο.
Ο Axelrod διοργάνωσε και ένα δεύτερο τουρνουά τον επόμενο χρόνο. Αυτή τη φορά υποβλήθηκαν 63 στρατηγικές. 62 καινούριες και η Μία Σου και Μία Μου. Πολλές από αυτές ήταν παραλλαγές του Μία Σου και Μία Μου. Η πιο πετυχημένη παραλλαγή ήταν η στρατηγική Δυο Σου και Μία Μου (Tit for Two Tats) του Βρετανού εξελικτικού βιολόγου και γενετιστή John Maynard Smith (1920-2004) όπου ο παίκτης προδίδει μετά από δύο συνεχόμενες προδοσίες. Όμως νικητής αναδείχθηκε και πάλι ο Rapoport
Το 1981 ο Axelrod μαζί με τον Βρετανό εξελικτικό βιολόγο William Donald Hamilton (1936-2000) δημοσιεύουν ένα άρθρο στο περιοδικό Science για την εξέλιξη της συνεργασίας. Σε αυτό μεταφέρουν τις μελέτες του Axelrod στην εξελικτική βιολογία και αποδεικνύουν ότι η συνεργασία είναι μια εξελικτικά σταθερή στρατηγική, δηλαδή μια συμπεριφορά που επιτρέπει να διαχυθούν τα χαρακτηριστικά που κάνουν ένα είδος να επικρατήσει και να επιβιώσει. Οι ζωντανοί οργανισμοί που συνεργάζονται μεταξύ τους έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπαραχθούν και επομένως να περάσουν τα γονίδιά τους στην επόμενη γενιά».
Τώρα με τη βοήθεια των ανωτέρω, μπορούμε να κατανοήσουμε την μακροοικονομική πολιτική που εφαρμόζει η Γερμανία, με την οποία αυξάνει τις εξαγωγές της . Κατ΄αρχήν, χάρη στην παρουσία της ευρωπαϊκής ένωσης οι εξαγωγές στα άλλα κράτη της Ένωσης μετατρέπονται σε ενδοκοινοτικό εμπόριο. Κατά δεύτερο λόγο, γνωρίζει η Γερμανία ότι είναι αδύνατο να επεκτείνουν όλες οι χώρες τις καθαρές εξαγωγές τους , επειδή το άθροισμα των καθαρών παγκόσμιων εξαγωγών για το σύνολο των χωρών θα πρέπει να ισούται με μηδέν . Χρησιμοποιεί λοιπόν τη βέλτιστη στρατηγική για το συμφέρον της , όμως, όπως είδαμε στο παραπάνω «Δίλημμα του Φυλακισμένου», η βέλτιστη στρατηγική για μία χώρα δεν είναι βέλτιστη για όλες . Η καλύτερη λύση είναι μια κοινή πολιτική που θα οδηγεί σε ταυτόχρονη ανάπτυξη, σύγκλιση των εισοδημάτων και εξισορρόπηση του ισοζυγίου κάθε χώρας. Χρειάζεται συντονισμός ανάμεσα στα έθνη αναφορικά με την μακροοικονομική πολιτική που ακολουθούν.
Θα πάρουμε τώρα σαν παράδειγμα 2 χώρες την Φρουτοπία και την Προβατοπία σε έναν πλανήτη που μόνο αυτές υπάρχουν και που έχουν κοινό νόμισμα. Οι 2 χώρες στο έτος βάσης 0 παράγουν από 100 μονάδες αγαθών που κοστίζουν 100 ευρώ και τα 80 καταναλώνουν οι ίδιες και τα 20 τα ανταλλάσσουν με εμπόριο. Η Φρουτοπία αποφασίζει και συμπιέζει τα εισοδήματα των εργατών και τώρα τα αγαθά της κοστίζουν λιγότερο. Τώρα στην Προβατοπία οι καθαρές εξαγωγές μειώνονται και οι εισαγωγές ξεπερνούν τις εξαγωγές με αποτέλεσμα το ισοζύγιο να γίνεται αρνητικό. Έστω ότι οι εξαγωγές της Φρουτοπίας ανεβαίνουν 20 μονάδες και τώρα παράγει 120 μονάδες αγαθών. Αντίστοιχα στην Προβατοπία παράγονται 80 μονάδες οι οποίες πλέον έχουν και υψηλότερο κόστος παραγωγής ανά μονάδα, εφόσον δεν γίνουν απολύσεις στην Προβατοπία.
. Μπορείτε να φανταστείτε τι συμβαίνει αν συνεχίζεται αυτό; H Προβατοπία για να μπορεί να καλύπτει τώρα το έλλειμμά της, πρέπει να δανείζεται εκδίδοντας ομολογίες, για τις οποίες μάλιστα πληρώνει και επιτόκιο . Όσο ο καιρός περνά, το χρέος ανεβαίνει και φτάνει στα επίπεδα της παραγωγής , οι δανειστές αυξάνουν το επιτόκιο ώσπου να σταματήσουν να δανείζουν.
Μπορείτε να φανταστείτε τι συμβαίνει αν συνεχίζεται αυτό; H Προβατοπία για να μπορεί να καλύπτει τώρα το έλλειμμά της, πρέπει να δανείζεται εκδίδοντας ομολογίες, για τις οποίες μάλιστα πληρώνει και επιτόκιο . Όσο ο καιρός περνά, το χρέος ανεβαίνει και φτάνει στα επίπεδα της παραγωγής , οι δανειστές αυξάνουν το επιτόκιο ώσπου να σταματήσουν να δανείζουν.
Σε αυτό το σημείο εμφανίζεται ο «από μηχανής θεός». Τον λένε Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και σώζει την κατάσταση. Επιβάλει όρους, με τους οποίους το τεράστιο χρέος, 3,5 φορές η παραγωγή της χώρας (σημ. η χώρα κατανάλωσε 180 μονάδες αγαθών άλλα χρωστά 311) θα μηδενιστή. Θα πρέπει να απολύσουν κόσμο για να μειωθεί το κόστος και για να φοβηθούν οι υπόλοιποι και να παράγουν περισσότερο. Ο στόχος του ΔΝΤ που δανείζει 311 στην Προβατοπία είναι να αποκτήσει η χώρα πλεόνασμα 10 μονάδων αγαθών και να αποπληρώνει το νέο δάνειο με προνομιακό χαριστικό ( ευχαριστούμε )επιτόκιο 2,5% ως εξής:
Όλα καλά λοιπόν
· για την Προβατοπία, διότι σε 62 έτη θα μηδενίσει το χρέος της, αν και η ανεργία θα ανέβει και το βιοτικό επίπεδο θα μειωθεί,
· για τους υπαλλήλους του ΔΝΤ, διότι σώσανε μια χώρα(!), αν και αναγκάστηκαν να προτείνουν να μένει κόσμος άνεργος και να μειωθούν αμοιβές (θα αυξήσει και την περιουσία του το ΔΝΤ αλλά μάλλον δεν είναι αυτό το ζητούμενο),
· για την Φρουτοπία διότι προνόησε να κόψει του μισθούς πρώτη και δεν υποφέρει όπως η Προβατοπία.
Όλα καλά λοιπόν. Μάλλον όχι και τόσο, διότι η λύση του ΔΝΤ για την Προβατοπία προβλέπει ότι θα έχει πλεόνασμα εξαγωγών 10 μονάδες , που θα τις πάρει από την μοναδική χώρα που υπάρχει στο πλανήτη, δηλαδή την Φρουτοπία (η υπόθεση που είχαμε κάνει 2 μόνο χώρες στον πλανήτη). Τώρα το παιχνίδι αντιστρέφεται∙ η Προβατοπία μειώνει αργά το χρέος της και η Φρουτοπία το αυξάνει γοργά.
Το εντυπωσιακό σε αυτό το απλοποιημένο παράδειγμα (όπου αφήσαμε σταθερή την παραγωγή, διότι μπορεί να θεωρηθεί ότι η αύξηση της παραγωγής γίνεται ταυτόχρονα στις δύο χώρες και για ίδια ποσότητα, οπότε είναι αδιάφορες για το παράδειγμα) είναι
· και οι δύο χώρες είναι χαμένες μετά 20 χρόνια,
· χρωστάνε μέσα σε 20 χρόνια 6πλασιο ποσό από την ετήσια παραγωγή τους,
· οι πολίτες τους σε μεγαλύτερο ποσοστό από πριν είναι άνεργοι,
· οι πολίτες τους σε μεγαλύτερο ποσοστό από πριν είναι πιο φτωχοί,
· το χρέος έχει μετακινηθεί πλέον σε μία μικρή ομάδα ανθρώπων η οποία έχει την δική της ιδεολογία και είναι ανεξάρτητη από τα κράτη,
· το σύστημα αυτό είναι σίγουρο ότι θα καταρρεύσει, διότι τώρα η Φρουτοπία ζητά βοήθεια και μειώνει και άλλο τους μισθούς και αυξάνει την ανεργία και σε μικρότερο διάστημα ξανά η Προβατοπία και…
· σε κάποιο χρονικό σημείο ο κόσμος ξεσηκώνεται και το σύστημα καταρρέει.
Το φαινόμενο που περιγράψαμε στο πιο πάνω παράδειγμα αντιστοιχεί σε αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη σήμερα. Η Γερμανία με την απόφαση να κρατήσει το εργατικό κόστος σταθερό, αναγκάζει άλλες χώρες της ένωσης να μειώσουν το εργατικό κόστος 15 χρόνια μετά. Εφ’ όσον το κάνουν και αυξήσουν τις εξαγωγές τους προς την Γερμανία, αυτή την φορά, Η Γερμανία θα μειώσει εκ νέου το κόστος, μειώνοντας πάλι τους μισθούς των εργατών της. Αν τώρα προσθέσουμε και τις άλλες χώρες στον πλανήτη, αυτό το παιχνίδι μείωσης του εργατικού κόστους θα συνεχίζεται, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, με συνθήκη
α. ότι δεν θα υπάρξει παγκόσμια σύρραξη μεταξύ κρατών,
β. ότι δεν θα υπάρξει επανάσταση των πολιτών σε μια από τις ανεπτυγμένες χώρες ΗΠΑ, Γερμανία, Αγγλία,
γ. ότι δεν θα αλλάξουν οι νόμοι και η πολιτική του ΔΝΤ,
δ. ότι οι αρχηγοί των εργατικών σωματείων δεν επιμορφώνονται και συνεχίζουμε τα ίδια συνθήματα και ιδέες για 28 χρόνια ακόμα, οπότε θα και καταρρεύσει . Το 2038 το 70% του εισοδήματος θα ανήκει στο ανώτερο 20% πληθυσμού!
Πίνακας 2: πηγή «Xελιδόνι» team.
Θα ήθελα να τονίσω εδώ , ότι σε περίπτωση που δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί ο Δικαιολισμός ( κυρίως γιατί θίγει συμφέροντα ) , η πολιτική της Γερμανίας είναι και η βέλτιστη πολιτική που μπορεί να εφαρμόσει ένα κράτος στο καπιταλιστικό σύστημα έτσι ώστε να εξασφαλίσει προβάδισμα έναντι των άλλων .
[1] RMF Research on Money and Finance :C.Lapavitsas,Kaltenbrunner,Lindo,Michell,Painceira,Pires,Stenfors,Teles
[2] http://ideoscope.blogspot.com- not the boy next door
